Ustawodawca przyjął rozwiązanie, iż do umorzenia wierzytelności może dojść na skutek potrącenia ustawowego. Zgodnie z treścią art. 498 kc gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym. Wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej. Zgodnie z brzmieniem art. 499 kc potrącenia dokonywa się przez oświadczenie złożone drugiej stronie. Oświadczenie ma moc wsteczną od chwili, kiedy potrącenie stało się możliwe. Do umorzenia wierzytelności dochodzi zatem na skutek jednostronnego oświadczenia woli.
Natomiast art. 513 § 2 kc reguluje dopuszczalność potrącenia ustawowego w razie przelewu/zbycia wierzytelności i wprowadza wyjątek od zasady wyrażonej w art. 498 § 1 kc, gdyż stwarza możliwość potrącenia wierzytelności, które nie są już wzajemne. Chroni dzięki temu interes dłużnika, który nie powinien zostać naruszony przez czynność prawną wierzyciela z osobą trzecią. Przepis ten pozwala ponadto dłużnikowi z przelanej wierzytelności potrącić wierzytelność przysługującą mu względem zbywcy, która nawet do chwili otrzymania przez niego zawiadomienia o przelewie nie była wymagalna. Po pierwsze, dłużnik może potrącić z przelanej wierzytelności swoją wierzytelność, która przysługuje mu względem zbywcy i jest wymagalna. Po drugie, dłużnik uprawniony jest do dokonania potrącenia także takiej wierzytelności przysługującej mu wobec zbywcy, która stała się wymagalna po otrzymaniu przez dłużnika zawiadomienia o przelewie. Nie może to jednak dotyczyć sytuacji, w której wierzytelność przysługująca względem zbywcy stała się wymagalna później niż wierzytelność będąca przedmiotem przelewu. Stanowisko Sądu Najwyższego nie jest jednak jednolite. I tak np. dłużnik nie może potrącić na podstawie art. 513 § 1 i 2 kc wierzytelności powstałej po otrzymaniu zawiadomienia o przelewie z wierzytelnością, która była przedmiotem cesji dokonanej przez faktoranta (cedenta) na rzecz faktora (cesjonariusza) (por. wyrok SN z 9 maja 2003 r., V CKN 218/01)